Çfarë do të duhet për të çrrënjosur COVID-19?
Zhdukja e COVID-19 brenda sferës së mundësisë
Lajme shëndetësore
Çfarë do të duhet për të çrrënjosur COVID-19?
- Një grup studiuesish vlerësojnë se çrrënjosja e COVID-19 është e mundur, megjithëse do të përballej me shumë sfida.
- Çrrënjosja nënkupton zvogëlimin e rasteve globale në zero dhe mbajtjen e tyre atje derisa masat e ndërhyrjes – siç janë vaksinat – të mos nevojiten më.
- Ndërsa ka disa vaksina efektive kundër COVID-19, është e pasigurt se sa do të zgjasë mbrojtja e fituar nga këto.
Shumë ekspertë paralajmërojnë se, edhe pasi të hedhim vaksinat për COVID-19 në pjesën më të madhe të popullsisë së botës, koronavirusi që shkakton këtë sëmundje – SARS-CoV-2 – ka të ngjarë të jetë me ne për të ardhmen e parashikueshme.
Por një grup studiuesish nga Zelanda e Re thonë se nuk duhet të përjashtojmë “mundësinë e zhdukjes” së COVID-19 nga bota.
Ndërsa kjo duket si një urdhër i gjatë – veçanërisht kur Shtetet e Bashkuara po afrohen sërish 200,000 raste të koronavirusit në ditë — Studiuesit vlerësojnë se do të ishte pak më e lehtë se çrrënjosja e poliomielitit.
Megjithatë, ata vlerësojnë se çrrënjosja e COVID-19 do të ishte shumë më e vështirë sesa të bësh të njëjtën gjë për linë.
“Ndërsa analiza jonë është një përpjekje paraprake me komponentë të ndryshëm subjektivë, duket se e vendos çrrënjosjen e COVID-19 në sferat e të qenit të mundshëm, veçanërisht në aspektin e fizibilitetit teknik,” shkruan ata në BMJ Global Health.
Studiuesit nuk po flasin për eliminimin e COVID-19 – në të cilin një vend ose rajon i çon normat e rasteve në zero dhe reagon shpejt për të shtypur shpërthimin e rastit pas kësaj.
Çrrënjosja nënkupton zvogëlimin e rasteve globale në zero dhe mbajtjen e tyre atje derisa masat e ndërhyrjes – siç janë vaksinat – të mos nevojiten më.
Komuniteti global i shëndetësisë e ka arritur këtë me lisë, të cilën Organizata Botërore e Shëndetësisë
Po përpiqet të bëjë të njëjtën gjë për poliomielitin dhe fruthin.
Vlerësimi i studiuesve të Zelandës së Re për “zhdukshmërinë” e COVID-19 bazohet në shtatë faktorë kryesorë.
Një nga këto është disponueshmëria e një vaksine shumë efektive dhe të sigurt, veçanërisht ajo që është e lirë dhe e qëndrueshme.
Vaksina e lisë ishte një “sukses i madh” në çrrënjosjen e lisë, shkruajnë studiuesit.
Ata shtojnë se ndërsa ka disa vaksina efektive kundër COVID-19, është e pasigurt se sa do të zgjasë mbrojtja e fituar nga këto.
Por ata thonë se vaksinat mRNA ka të ngjarë të përmirësohen më tej, me potencialin për zhvillimin e vaksinave intranazale të COVID-19.
Disa shkencëtarë mendojnë se vaksinat intranazale mund të ndihmojnë bllokojnë transmetimin e koronavirusit, por nevojiten më shumë kërkime. Aktualisht, asnjë vaksinë e këtij lloji nuk është miratuar.
Një tjetër faktor që studiuesit shikuan është nëse imuniteti i përjetshëm ndodh pas rikuperimit nga infeksioni.
Njerëzit që kishin lisë janë të imunizuar nga virusi për pjesën tjetër të jetës së tyre. Njerëzit që kishin poliomielit janë “ndoshta” imunë, shkruan autorët.
Me COVID-19, kohëzgjatja e imunitetit që ndodh pas infeksionit natyror është e panjohur, megjithëse vlerësimet variojnë nga muaj në vite.
Studiuesit gjithashtu morën parasysh nëse njerëzit mund të jenë bartës afatgjatë të virusit, nëse gjendja e sëmundjes njihet lehtësisht dhe nëse ekziston një mënyrë e thjeshtë për të diagnostikuar infeksionin.
Nuk ka asnjë provë që njerëzit mund të jenë bartës afatgjatë të koronavirusit, poliovirusit ose virusit të lisë.
Sa i përket diagnostikimit të COVID-19, kjo zakonisht kërkon testim laboratorik – ose një komplet të besueshëm testimi në lëvizje – sepse simptoma të caktuara janë të ngjashme me sëmundjet e tjera të frymëmarrjes dhe disa njerëz nuk kanë asnjë simptomë.
Përveç kësaj, studiuesit shikuan nëse ekziston një rezervuar kafshësh i virusit dhe nëse materiali gjenetik i virusit është i qëndrueshëm.
Viruset që shkaktojnë lisë dhe poliomielitin nuk ndodhin te kafshët jo njerëzore, kështu që nëse mund të vaksinoni të gjithë njerëzit, mund ta eliminoni sëmundjen.
Koronavirusi, megjithatë, dihet se infekton kafshë të tjera. Kjo mund të lejojë që virusi të rishfaqet për të infektuar njerëzit. Nevojitet më shumë kërkime mbi këtë mundësi.
Sidoqoftë, koronavirusi i ri ka treguar se është i aftë të gjenerojë të reja
Bazuar në këta faktorë, studiuesit e vlerësojnë çrrënjosjen e COVID-19 si të ngjashme me poliomielitin, por shumë më të vështirë se lija.
Duke pasur parasysh gjendjen aktuale të pandemisë – me shumë vende
“Çrrënjosja e SARS-CoV-2, siç bëri bota me linë, nuk është një qëllim realist për botën në këtë kohë”, tha Dr Tom Kenyon, shefi i shëndetësisë në Projekti SHPRESË dhe ish-drejtor i shëndetit global në Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve.
“Por kjo mund të ndryshojë pasi mbulimi me vaksinim përmirësohet,” shtoi ai.
Dr. Jon Andrus, një profesor ndihmës i shëndetit global në Universitetin George Washington, ishte “i befasuar këndshëm” që autorët e komentit të BMJ Global Health ngritën çështjen e çrrënjosjes së COVID-19.
Megjithatë, “ka sfida të mëdha,” tha ai, duke vënë në dukje se çrrënjosja e poliomielitit ka kaluar mbi 20 vjet nga afati i tij fillestar.
Përpara se të merret në konsideratë çrrënjosja e COVID-19 si synim, do të duhej të ishin në dispozicion disa burime.
“Ju keni vërtet nevojë për angazhimin politik dhe financimin paraprakisht – dhe në këtë rast, nuk është vetëm global, por edhe rajonal dhe kombëtar,” tha Andrus, i cili ka punuar në programet e çrrënjosjes dhe eliminimit të poliomielitit, fruthit dhe rubeolës.
Një qëllim afatshkurtër më i realizueshëm mund të jetë vaksinimi i njerëzve me rrezik të lartë në të gjitha vendet në fillim dhe më pas zgjerimi i aksesit të vaksinave në segmente të tjera të popullsisë.
“Sfidat më të mëdha që mbeten përfshijnë arritjen e nivelit të lartë [global] Mbulimi i vaksinës, “tha Kenyon, “dhe duke iu përgjigjur varianteve të reja që mund të anashkalojnë përgjigjen tonë imune ndaj COVID-19.”
Ka sfida të tjera, tha ai, të tilla si kostot e larta të programeve të çrrënjosjes ose kontrollit dhe nevoja për të kaluar nga “nacionalizmi i vaksinës” në bashkëpunim të fortë midis vendeve.
Përveç kësaj, nevojiten më shumë fonde për rezervuarët e mundshëm të kafshëve të koronavirusit, tha ai.
Mjafton të shikojmë deri në Shtetet e Bashkuara për të parë se sa sfiduese do të ishte çrrënjosja e COVID-19 globalisht.
Andrus thotë se ndonjëherë disa vende në një rajon janë në gjendje të punojnë ngushtë së bashku për një qëllim të përbashkët të shëndetit publik, siç e ka parë ai me eliminimin e fruthit në Azinë Juglindore.
Por Shtetet e Bashkuara luftojnë për të gjetur atë nivel bashkëpunimi edhe brenda shteteve.
“Në disa shtete – Tenesi, Teksas – ju mund të jeni ulur në një qark me një politikë që do të mbështeste distancimin fizik,” tha ai, “por mund të jeni pranë një qarku ose qyteti tjetër ku është krejtësisht e kundërta.”
“Kjo është arsyeja pse i kthehet sërish angazhimit politik – në të gjitha format dhe në të gjitha nivelet. Dhe ne nuk e kemi atë [in the United States].”
Sfidat me të cilat përballen programet e tjera të çrrënjosjes ofrojnë gjithashtu një pasqyrë se sa e vështirë mund të jetë me COVID-19.
Çrrënjosja e fruthit ka pësuar
Por qeveritë, agjencitë e shëndetit publik dhe të tjerët kanë hedhur shumë baza për të arritur qëllimin e çrrënjosjes së fruthit, si ndërtimi i infrastrukturës së shëndetit publik dhe forcimi i bashkëpunimit midis vendeve.
Shumë nga këto burime dhe angazhime ndërkombëtare mund të zgjerohen drejt çrrënjosjes së COVID-19 ose drejt arritjes së qëllimeve të tjera të shëndetit publik.
“Çrrënjosja është një mënyrë për të arritur të gjithë,” tha Andrus. “Për nga natyra e tij, çrrënjosja trajton barazinë.”
