Çfarë është – Kosi është në thelb qumësht i fermentuar, që pasi ftohet përzihet me 2 baktere të gjalla, Lactobacillus bulgaricus dhe Streptococcus Thermophilus, e pas kësaj kthehet në kos. Kujdes: po flasim për dy baktere të mira. Ato janë tip pro-biotikë të cila mbeten të gjalla në organizmin tonë, siç kemi edhe shumë të tjera që ndihmojnë trupin për të shpërbërë ushqimet.
Miliona bakterie – Një kos përmban minimumi 10 milion bakterie në gram, të cilat duhet të jenë të gjalla dhe vitale deri në datën e maturimit të paketimit. Kosit i lejohet edhe shtimi i aromave, frutave, sheqerit ose miellit në përqindje më të ulët se 30% e produktit përfundimtar.
Çfarë stomaku? – Fjala ‘kos’ rrjedh nga turqishtja “yogurmak”. Mendohet se kosi prodhohej në Turqi që në shekullin e VI Para Krishtit. Pastorët e Azisë Qendrore e prodhonin duke e vendosur qumështin e dhisë në stomak kafshësh, për të ruajtur kur ishin në udhëtim.
Kosi në Evropë – Testet më të vjetra për prodhimin e kosit janë bërë nga Plinio Plaku në shekullin e I Pas Krishtit. Ai shkruan se barbarët nënkuptonin me kos, një substancë pak të athët, por të shijshme. Nuk dihet kush e solli kosin në Evropë, por është e sigurt që erdhi nga Azia.
Kura Turke – Në Francë, kosi u përhap për arsye shëndetësore në vitin 1542. Françesko I vuante nga diarrea dhe medikamentet nuk po e shëronin. Sulejmani i Madhërishëm, asokohe aleat i Francës, urdhëroi një doktor që ti shërbehej kos. Lajmi i përfitimeve të këtij ushqimi ekzotik udhëtoi nëpër Evropë.
Më shumë kos – Duhej pritur shekulli i 20-të që kosi të hynte në dietat e njerëzve. Në fillim të shekullit kur kosi nisi të konsumohej në Perandorinë Ruse, Stamen Grigorov, një mikrobiolog bullgar, identifikoi i pari bakterin Lactobacillus. Elie Metchnikoff fitoi çmimin Nobel, pasi besonte se fermentet laktike luftojnë efektet e dëmshme të disa baktereve në aparatin tretës, duke shtuar jetëgjatësinë e këtij produkti. Ky ishte një kontribut në shpërndarjen e kosit në Evropën Perëndimore. Pas zbulimit të Grigorov, në vitin 1919, Danone prodhoi i pari kosin në një fabrikë në Spanjë.
Ka lidhje kosi me pjellorinë? – A e rrit kosit pjellorinë mashkullore? Janë disa substanca probiotike që shkaktojnë këto efekte pozitive. Kjo u zbulua nga një studim i 40 minjve meshkuj dhe 40 minjve femra nga Instituti i Teknologjisë në Massachusetts. Minjtë që ushqeheshin rregullisht me kos, kishin testikuj më të rëndë (5%) dhe ky shtim në peshë korrespondonte me një rritje të pjellorisë: ata u çiftëzuan më shpejt dhe lindën shumë këlyshë. Pasi u testua tek njerëzit, efekti rezultoi i ngjashëm.
Pilulat – Sot prodhohet kos duke pasterizuar qumështin, i cili pasurohet me qumësht pluhur për të rritur përmbajtjen e proteinave dhe kalciumit, dhe pasi ngrohet në 43 ° C, shtohen dy bakteret Streptococcus dhe Lactobacillus. Shumëllojshmëria e shijeve që kemi provuar sot, u shpik në shekullin e 20-të. Kosi me fruta u prodhua në SHBA në vitin 1937.
Kuriozitet: Kosi u prezantua për herë të parë në SHBA në fillim të shekullit të njëzetë në formën e tabletave për ata që vuanin nga intoleranca e tretjes.
E ëmbël apo e kripur? – Shumica prej nesh e njohin kosin vetëm në formën e tij të ëmbël. Por shija e athët e kosit kremoz, shijon edhe me ushqimet e kripura. Ka shumë ushqime në botë, ku përfshihet edhe kosi pa sheqer: pula korma indiane, salcë greke xaxiqi, ajrani turk ose labnehu libanez.
E ardhmja – Ka gjasa që kosi një ditë të bëhet një vaksinë. Shkencëtarët e Universitetit Northwestern po zhvillojnë një vaksinë me bazë bakteret e kosit dhe të djathit, e cila do të prodhonte vaksinën e zorrëve, në mënyrë që sistemi imunitar të luftojë patogjenët. Por në të ardhmen, kosi nuk do të shërbehet në kavanozë, por do të mbështillet në një formë të ngrëshme si frutat. Ky paketim ushqimor tashmë ekziston. Në vitin 2014 në Boston, perlat e para të kosit u prodhuan nga Stonyfield. Së shpejti të tjerët do të ndiqnin shembullin e tyre, duke hapur një botë mundësish për studiuesit dhe projektuesit, duke zvogëluar problemin e paketimit dhe duke prodhuar me një ndikim shumë më të ulët mjedisor.
(Visited 383 times, 1 visits today)
