Biomarkerët dhe mjetet e hershme diagnostikuese mund t’u ofrojnë mjekëve dritaren që u nevojitet për trajtimin e Alzheimerit përpara se njerëzit të shfaqin simptoma.

Nuk ka ende kurë për Alzheimerin.

Por edhe nëse do të kishte, mund të jetë e vështirë të thuhet se kush mund të përfitojë nga ilaçi.

Pra, ndërsa disa studiues punojnë për të zhvilluar trajtime për të ngadalësuar ose rikthyer humbjen e aftësive njohëse, të tjerë po punojnë në zhvillimin e mënyrave për të diagnostikuar Alzheimerin dhe shkaqe të tjera të demencës sa më shpejt që të jetë e mundur.

Ata kanë filluar të bëjnë disa përparime.

“Ne do të dëshironim të jemi në gjendje të zhvillojmë ilaçe për të parandaluar sëmundjen e Alzheimerit, por për ta bërë këtë duhet të jemi në gjendje të gjejmë njerëzit që janë në rrezik të Alzheimerit përpara se të shfaqin simptoma,” Jim Hendrix, drejtor i nismave shkencore globale në Shoqata e Alzheimerit, tha për Healthline.

Të dallosh njerëzit me Alzheimer nga ata me dëmtime të tjera është thelbësore për zhvillimin e barnave që mund të synojnë shkaqe të ndryshme të gjendjes.

Marrja e diagnozave të duhura është gjithashtu çelësi për të përjashtuar çështjet njohëse të shkaktuara nga kushte të trajtueshme – Shoqata e Alzheimerit përmend depresionin, ndërveprimet e drogës, problemet e tiroides dhe konsumimin e tepërt të alkoolit. Dhe mund të lejojë planifikim më të mirë në lidhje me situatat e jetesës, vendimet e karrierës, apo edhe pjesëmarrjen në provat klinike të barnave.

Por përparimi përgjatë rrugës drejt një kure apo trajtimi është qëllimi përfundimtar.

“Ka shumë shpresë dhe optimizëm që nëse mund ta kapim më herët, mund të jemi në gjendje ta stabilizojmë ose, në një botë ideale, ta kthejmë atë”, tha David Kaufman, PhD, profesor i neuropsikologjisë klinike në Universitetin Saint Louis. “Nëse e kapim herët, mund të jemi në gjendje të mësojmë më shumë se cilat ndërhyrje mund të ndihmojnë dhe cilat ndryshime mund të zhbëjnë dhe të kthejnë një pjesë të këtij dëmi.”

Tani për tani, një diagnozë e Alzheimerit në përgjithësi vjen vetëm pasi dikush ka shfaqur shenja të dëmtimit të kujtesës, që do të thotë se ata zakonisht po përjetojnë tashmë ndikime që ndryshojnë jetën. “Kur është përparuar në atë fazë, ka shumë pak që mund të bëhet për ta menaxhuar atë,” tha Kaufman për Healthline.

Pyetja është, a mund të zhvillojmë diçka që mund ta menaxhojë (ose parandalojë) nëse Alzheimer kapet shumë më herët? Hapi i parë për t’iu përgjigjur kësaj është të dish se si ta kapësh herët.

Disa studime të fundit e morën këtë sfidë.

Një ekip në Universitetin Shtetëror të Ohajos ka zbuluar biomarkera – ndryshime në proteinat në lëngun kurrizor dhe gjakun e njerëzve me Alzheimer – që mund të ndihmojnë në një diagnozë dhe të parashikojnë se sa e rëndë mund të bëhet sëmundja në raste specifike. Sipas një studim të publikuara muajin e kaluar, sa më të gjata, më të forta dhe më të grumbulluara të ishin këto proteina, aq më i madh është ashpërsia e gjendjes.

Në një tjetër studim i publikuar së fundmi, studiuesit përdorën një spirale të madhe elektromagnetike për të stimuluar disa qeliza nervore në tru përmes kokës dhe për të matur se si truri përçonte sinjalet elektrike. Ata ishin në gjendje të dallonin trurin me Alzheimer nga truri i shëndetshëm me 87 për qind saktësi. Ata ishin gjithashtu në gjendje të dallonin trurin me demencë frontotemporale (që shkakton 10 deri në 15 për qind të rasteve të demencës) nga truri i shëndetshëm me 86 për qind saktësi dhe trurin me Alzheimer nga ata me demencë frontotemporale me 90 për qind saktësi.

Të dyja këto rezultate të studimit pasqyrojnë premtimin e teknologjive dhe teknikave të reja për përmirësimin e diagnozave të Alzheimerit. Por ato pasqyrojnë gjithashtu kufijtë e përparimeve tona aktuale, thanë ekspertët.

“Numrat janë mjaft mbresëlënës,” tha Kaufman për studimin e spirales elektromagnetike. “Por që këto të funksiononin, pacientët tashmë duhej të shfaqnin disa shenja të sëmundjes së hershme të Alzheimerit”, duke e bërë metodën jo shumë të dobishme për diagnozat e hershme.

Studimi tjetër, tha ai, dukej se bënte disi mirë në dallimin e njerëzve me raste të moderuara të Alzheimerit nga ata me raste të rënda, megjithëse jo çuditërisht mirë. Por studimi, i cili shikoi një biomarker me të cilin kanë punuar studime të tjera, por në një shkallë shumë më të vogël, sugjeron se mund të ketë përfitime nga përmirësimi i teknikave të së kaluarës.

“Sa më afër të shikojmë, aq më shumë mund të jemi në gjendje të gjejmë më mirë dallimet se kush do të zhvillojë Alzheimer dhe kush jo,” tha Kaufman. “Nëse jemi në gjendje të marrim rezolucion gjithnjë e më të lartë të vetive fizike të kësaj, atëherë mund të jemi në gjendje të mësojmë më shumë rreth asaj që po shkakton që ato kimikate të jenë jashtë përdorimit dhe të prishen.”

Mund të ketë shenja jofizike ose jobiologjike që Alzheimer është i afërt – megjithëse ato kanë më pak gjasa të ndihmojnë në zhvillimin e kurave. Kaufman ka punuar me kolegët në përpjekje për të përcaktuar se cilët shënues njohës rrëshqasin para të tjerëve.

Ndërrimi i vëmendjes – si kur një subjekti i thuhet t’i përgjigjet në një mënyrë të caktuar diçkaje dhe më pas t’i përgjigjet në mënyrë të ndryshme të njëjtës gjë – duket se është një prej tyre.

“Ai parashikon më mirë zhvillimin eventual të Alzheimerit sesa çdo aftësi tjetër njohëse që kemi studiuar”, tha Kaufman, duke shtuar se vetëm këta shënues njohës nuk do të mjaftonin për një diagnozë.

Studime të tjera janë fokusuar në zbulimin e pranisë së pllakave amiloide, një grumbullim ngjitës që gjendet në trurin e njerëzve me Alzheimer.

A studim i publikuar së fundmi zbuloi se sasitë më të larta të amiloidit të zbuluar në skanimet PET ishin të lidhura me një rënie më të shpejtë njohëse, madje edhe te njerëzit në moshën e mesme. Dhe një studim historik i vitit 2012 gjeti shenja fizike të Alzheimerit qysh 20 vjet përpara se simptomat të mund të vëreheshin – por kjo ishte në një familje të gjerë, anëtarët e së cilës dihej se kishin të ngjarë të merrnin sëmundjen.

Ekzaminimi i njerëzve në popullatën e përgjithshme – dhe përcaktimi se Alzheimer është shkaku i demencës së ardhshme në të ardhmen e tyre – mund t’i lejojë mjekët të ndalojnë zhvillimin e sëmundjes me një trajtim që parandalon grumbullimin e amiloidit.

Por kjo nuk do të jetë e lehtë për t’u bërë. Hendrix është duke punuar në një studim për të vlerësuar se si skanimet PET për amiloidin e trurit ndikojnë në rezultatet e pacientit. Të dhënat e tij paraprake tregojnë se 30 për qind e subjekteve që janë diagnostikuar me demencë dhe 45 për qind e atyre të diagnostikuar me dëmtime të lehta njohëse, nuk kanë akumulim amiloide. Dhe kështu, mos keni Alzheimer.

Kjo është dëshmi e mëtejshme se në këtë kohë nuk mund të dallojmë shkaqet e demencës. “Kjo do të thotë se mjetet që ne po përdorim për diagnoza mungojnë dhe ne kemi nevojë për mjete më të mira,” tha Hendrix.