Filmi “Flatliners” ishte në diçka, sipas një studimi të ri novator. Mund të kemi pak vetëdije në minutat pas vdekjes.

Llogaritë e përvojave afër vdekjes kanë qarkulluar që nga vitet 1970 kur CPR filloi të ringjallte njerëzit pas arrestit kardiak.

Një dritë e ndritshme.

Një qenie e dhembshur, paqësore.

Të dashurit e vdekur duke pritur krahëhapur.

Të gjitha këto tregime aludojnë në idenë se diçka ekziston pas vdekjes. Ose të paktën kështu beson truri.

Tani, studimi më i madh për këtë temë raporton se këto përvoja mund të provojnë se ne jemi ende të ndërgjegjshëm gjatë minutave të hershme të vdekjes.

“Vdekja është përcaktuar gjithmonë nga momenti kur zemra ndalon së rrahuri, sepse ajo që ndodh kur zemra ndalon së rrahuri është se nuk ka gjak që qarkullon nëpër trup, kështu që pothuajse menjëherë një person ndalon frymëmarrjen dhe truri i tij mbyllet dhe bëhet jofunksional”, tha Dr. Sam Parnia, bashkëautor i një studimi të fundit të jetës pas vdekjes nga një ekip në Shkollën e Mjekësisë NYU Langone, tha për Healthline. “Kjo është referuar klinikisht si arrest kardiak.”

Parnia shpjegon se kur një person ringjallet me CPR, truri merr vetëm rreth 15 për qind të gjakut që normalisht qarkullon në të.

“Kjo nuk është e mjaftueshme për të riaktivizuar trurin, kështu që truri në përgjithësi mbetet i sheshtë dhe nuk funksionon gjatë CPR,” tha Parnia. “Sapo zemra ndalon, ju jo vetëm që humbni vetëdijen dhe reflekset e trurit tuaj janë zhdukur të gjitha, por gjithashtu elektriciteti që truri juaj krijon ngadalësohet menjëherë dhe brenda rreth 2 deri në 20 sekonda ai rrafshohet plotësisht.”

Deri në hulumtimin aktual të Parnias, mendohej se kur një person liron rrafshët, ai duhet të jetë i pavetëdijshëm sepse nuk zbulohen valë truri.

Megjithatë, ai po e sfidon këtë nocion.

“Ne e mendojmë vdekjen si një kohë të kufizuar,” tha Parnia. “Por shkenca ka arritur të kuptojë se pasi një person ka vdekur, qelizat brenda trupit fillojnë t’i nënshtrohen vetë një procesi vdekjeje, i cili zgjat disa orë pasi personi të ketë vdekur.”

Parnia nuk po nxjerr përfundimin se pasi një person vdes, ai është i gjallë, ose se pasi të vdesë, truri ose organet e tij po punojnë.

Qëllimi i tij është se qelizat nuk dekompozohen në një çast. Përkundrazi, duhen disa orë para se të arrijnë një pikë në procesin e dekompozimit kur ato janë të pashpëtueshme.

“Pra, qëllimi i hulumtimit tonë ishte kjo: nëse mund të rifillojmë zemrën pasi një person ka kaluar periudhën e parë të vdekjes, përpara se qelizat të dëmtohen në mënyrë të pakthyeshme, atëherë ne mund të kthejmë një person të tërë pa dëmtim të trurit, ose çfarë është quhet çrregullim i ndërgjegjes. Mendoni për rastin e Terri Schiavo, i cili ishte në një gjendje vegjetative,” shpjegoi Parnia. “Është një proces i komplikuar, por mund të bëhet.”

Për të studiuar proceset që do t’u mundësojnë mjekëve të rikthejnë njerëzit në jetë pas arrestit kardiak pa dëmtim të trurit, Parnia e gjeti të nevojshme të studionte procesin që ndodh në tru pasi një person ka vdekur.

“Shumë njerëz kanë raportuar në mënyrë anekdotike se janë në gjendje të shohin dhe të dëgjojnë se çfarë po ndodh në momentin e ringjalljes së tyre. Ata po kalojnë një periudhë vdekjeje, por kthehen dhe përshkruajnë një eksperiencë të shkëputur ku po shohin mjekët që punojnë mbi to nga cepi i dhomës. Ose ata përshkruajnë biseda aktuale që mjekët dhe infermierët verifikojnë më vonë, “tha Parnia.

Një pjesë e hulumtimit të tij synon të kuptojë këtë fenomen të ndërgjegjësimit dhe vetëdijes gjatë arrestit kardiak.

“Ne donim të studionim se çfarë ndodh me mendjen dhe ndërgjegjen e njeriut. Pjesa që na bën ata që jemi. Ajo që grekët e quanin psikikë. Ne duam të dimë se çfarë ndodh me këtë pasi një person ka shkuar përtej pragut të vdekjes, “tha Parnia.

Studimi është më i madhi i këtij lloji. Ai përfshinte 2000 pjesëmarrës që përjetuan arrest kardiak.

Disa vdiqën gjatë procesit. Por nga ata që mbijetuan, deri në 40 për qind kishin një perceptim se kishin një formë të vetëdijes gjatë kohës kur ishin në gjendje arresti kardiak. Megjithatë, ata nuk ishin në gjendje të specifikonin më shumë detaje.

“Ata e dinë se kishin diçka, por nuk mund ta mbanin mend atë,” tha Parnia.

Dhjetë për qind e pjesëmarrësve kishin një përvojë të thellë mistike, të ngjashme me atë që mund të mendohej si një përvojë afër vdekjes.

“Ata përshkruan një dritë të shndritshme që vinte drejt tyre ose të afërm të vdekur që i mirëpritën, ose një rishikim të gjithë jetës së tyre deri në momentin kur ata vdiqën duke u ndezur para tyre. Disa përshkruan se kishin parë një qenie plot dashuri dhe dhembshuri,” shpjegoi Parnia.

Për më tepër, 2 përqind kishin vetëdije të plotë vizionare dhe dëgjimore për të gjitha detajet e asaj që po ndodhte me ta. Nga këto, një rast u vërtetua.

Parnia tha se ai mund të demonstronte se personi po kujtonte ngjarjet që po ndodhnin për të paktën tre deri në pesë minuta në periudhën pasi zemra e tyre ishte ndalur.

“Kishte gjëra që u caktuan në kohë dhe u regjistruan që pacienti ishte në gjendje t’i përshkruante në mënyrë të pavarur, dhe kur ne shikuam në grafikët dhe pyetëm [medical staff], ne verifikuam se ato ngjarje të sakta kanë ndodhur”, tha Parnia. “Ajo që sugjeron kjo është se periudha e vetëdijes dhe ndërgjegjësimit që ata ishin në gjendje t’i kujtonin këto ngjarje nuk po ndodhte para se të vdisnin, por gjatë periudhës kur truri pritej të ishte i sheshtë dhe jofunksional.”

Parnia tha se kjo bie ndesh me gjithçka që shkenca ka zbuluar deri më tani.

“Ne kemi hyrë në këtë duke pritur që të mos ketë ndonjë ndërgjegjësim të vetëdijes, sepse modelet tona shkencore bazohen në faktin se ju mund të keni vetëdije vetëm kur truri juaj funksionon – kështu që nëse truri juaj po kalon vdekjen dhe nuk funksionon, atëherë ju nuk duhet të ketë asnjë nga këto përvoja,” vuri në dukje ai. “[Science also says] këto të ashtuquajtura përvoja ndoshta nuk po ndodhin kur njerëzit janë vërtet të vdekur, ato ndoshta po ndodhin para ose pas.”

Megjithatë, ai tha se hulumtimi i tij rezultoi i gabuar.

A mund të jetë ajo që njerëzit përjetojnë në këto momente ëndrra apo halucinacione?

Parnia tha se nuk janë, sepse pjesëmarrësit përshkruan ngjarje të vërteta që u verifikuan nga të tjerët në dhomë.

E njëjta gjë vlen edhe për halucinacionet.

“Ndërsa njerëzit e sëmurë kanë halucinacione, njerëzit për të cilët po flasim në këtë studim po përshkruajnë ngjarje të verifikueshme, kështu që sipas përkufizimit ata nuk janë halucinacione,” tha Parnia.

Por çfarë ndodh me përvojat mistike që shpjeguan njerëzit? Ato nuk mund të vërtetohen.

Parnia e kthen këtë deri në pamundësinë për të verifikuar përvojën e një personi tjetër kur bëhet fjalë për gjëra të tilla si dashuria.

“Nëse përjetoni dashuri të thellë për një person ose ngjarje, nuk ka asnjë mënyrë që të verifikoj nëse kjo është e vërtetë,” tha ai. “Fatmirësisht, shumica prej nesh nuk kanë vdekur dhe nuk janë kthyer, kështu që nuk e kemi përjetuar. Disa prej nesh janë të gatshëm ta pranojnë atë dhe të tjerët jo. Shkencërisht, ne nuk kemi asnjë mënyrë për të vërtetuar përvojën e dikujt tjetër si kjo. Është e vërtetë sepse ata e kishin atë.”

Atëherë, ç’të themi për idenë se ajo që po ndodh përjetohet nga një pjesë e trurit ose kapaciteti i trurit që nuk e kemi zbuluar ende?

“Po dhe jo. Ideja se ne dimë vetëm 10 për qind të trurit tonë mund të ketë qenë kështu vite më parë, por nuk mendoj se kjo është e saktë sot. Ne kemi një kuptim shumë të plotë se si funksionon truri, dhe për shkak të shkencës dhe teknologjisë, ne kemi kaq shumë mënyra për të parë brenda trurit, “tha Parnia.

Cili është shpjegimi i tij më i mirë atëherë?

Parnia sugjeron dy teori.

E para është se psikika dhe vetëdija jonë vijnë nga një epifenomen nga aktiviteti i qelizave të trurit. Do të thotë se për shkak se truri është duke punuar, ai gjeneron mendime.

“Një lloj si mënyra se si nxehtësia del nga zjarri. Nxehtësia nuk është gjëja e vërtetë. Zjarri është”, tha Parnia.

Problemi me këtë ide është se ajo nuk i përshtatet botëkuptimit tonë.

Askush nuk do të mbante përgjegjësi për veprimet e tyre.

Konsideroni Harvey Weinstein.

“Me këtë koncept, ai nuk është fajtor sepse truri i tij thjesht gjeneron këto gjëra. Megjithatë, ne nuk e shohim kështu botën. Njerëzit janë përgjegjës për veprimet e tyre”, tha Parnia.

Një model tjetër është se psikika dhe vetëdija që na bëjnë ata që jemi është një entitet më vete. Ato ndërveprojnë me trurin, por nuk prodhohen prej tij.

“Studimi ynë e mbështet këtë ide. Nuk duhet të keni vetëdije apo aktivitet [during death], por në mënyrë paradoksale ne gjetëm prova për të kundërtën, kështu që po bëjmë më shumë kërkime”, tha Parnia.

Duket sikur gjithçka varet nga ajo që filozofët, nga të lashtët e deri te bashkëkohësit, kanë debatuar për vite me radhë: Çfarë na bën ne këta që jemi?

“Gjithçka që bëjmë në jetë përcaktohet nga vetëdija – psikika – [and] çfarë na bën ata që jemi. Por megjithatë ne nuk kemi asnjë mekanizëm biologjik të besueshëm për të identifikuar sesi mendimet tona vijnë nga proceset e trurit, edhe pse ne e kuptojmë trurin në kaq shumë detaje, “tha Parnia. “Shpresa ime është në të ardhmen, ne do të jemi në gjendje të masim mendimet tona.”